โรคมือ เท้า ปาก (HFMD)

โรคมือ เท้า ปาก หรือ Hand, Foot, and Mouth Disease (HFMD) คือโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส Human enteroviruses ผ่านการสัมผัสกับน้ำลาย น้ำมูก ตุ่มน้ำใส หรือผื่นบริเวณผิวหนังของผู้ที่เป็นโรค โรคมือเท้าปาก เป็นโรคที่พบได้บ่อยในเด็กทารก เด็กเล็ก หรือเด็กในวัยเรียนที่มีอายุต่ำกว่า 5 ปี จึงมักพบการระบาดในโรงเรียน หรือสถานรับเลี้ยงเด็ก หลังจากการติดเชื้อจะทำให้มีอาการ ไข้ ผื่นแดง ตุ่มน้ำบริเวณมือ เท้า และแผลในช่องปาก ซึ่งอาจทำให้เจ็บหรือไม่สบายตัว โดยจะมีการระบาดอย่างมากในช่วงฤดูฝนที่มีอากาศเย็น และอากาศชื้น ทำให้เชื้อยิ่งแพร่กระจายได้รวดเร็ว และเป็นพาหะในการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่นต่อไปได้อีกนานหลายสัปดาห์แม้ว่าผื่นจากโรคมือ เท้า ปาก จะหายไปแล้วก็ตาม

สาเหตุของโรคมือ เท้า ปาก

เกิดจากการติดเชื้อเอนเทอโรไวรัส (Enteroviruses) ส่วนใหญ่พบในเด็กเล็ก พบการระบาดบ่อยในโรงเรียนอนุบาลหรือสถานรับเลี้ยงเด็ก แพร่เชื้อผ่านละอองฝอยและการสัมผัส มีระยะฟักตัว 3-6 วัน หลังได้รับเชื้อ จากนั้นจึงเริ่มมีอาการ โดยเชื้อไวรัสที่ทำให้เกิดอาการรุนแรงคือ EV71

        โรคมือ เท้า ปาก สามารถติดต่อได้ง่าย อัตราการติดต่อเกือบร้อยละ 100 โดยเฉพาะในเด็ก และช่วงเวลาที่มีการระบาดในเด็กจากการสัมผัสทางน้ำลาย ได้รับเชื้อจากแผลในปาก หรือเชื้อเข้าทางปากจากการรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อไวรัสมือ เท้า ปาก โดยส่วนใหญ่จะมีการรับเชื้อเข้าทางปากโดยตรง ส่วนน้อยที่จะรับเชื้อทางการหายใจ แต่บางครั้งก็อาจติดมากับมือ ของเล่น การไอจามรดกัน รวมไปถึงการใช้ภาชนะในการรับประทานอาหารร่วมกัน

อาการของโรคมือ เท้า ปาก

·     ไข้สูง 3-4 วัน

·     อาเจียนบ่อย มากกว่า 2-3 ครั้ง

·     ตุ่มน้ำใส ขึ้นที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า ปาก ลิ้น เหงือก

·     มีอาการหายใจเร็วมาก หรือหายใจช้ามาก

·     มีแผลในปาก

·     มีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อย

·     มีอาการซึม ปวดหัวมาก

·     แขนขาอ่อนแรง

โรคมือ เท้า ปาก มีอาการเริ่มต้นโดยที่เด็ก ๆ เริ่มมีอาการไข้ เจ็บคอ ไม่อยากอาหาร และเริ่มงอแง โรคมือ เท้า ปาก ในเด็ก ช่วงหน้าฝน มีระยะฟักตัวอยู่ที่ 3-6 วันตามมาด้วยการมีไข้ 1-2 วัน และเริ่มปรากฎตุ่มน้ำใสด้านหน้าของปากและลําคอ มีผื่นแต่ไม่คัน และอาจมีตุ่มน้ำใส หรือตุ่มนูนเล็ก ๆ บนฝ่ามือ ฝ่าเท้า หรือผื่นบริเวณก้น ในบางรายอาจมีอาการทุกอาการดังที่กล่าวมา ในขณะที่บางรายอาจมีอาการเพียง 2-3 อาการ โดยปกติอาการของโรคมือเท้าปากมักไม่รุนแรง และสามารถหายได้เองภายใน 7-10 วัน

เด็กที่ป่วยด้วยโรคมือ เท้า ปากบางรายอาจมีไข้สูงเฉียบพลัน และมีตุ่มน้ำใสที่ด้านหลังของปากและลําคอ ซึ่งอาจเป็นโรคเฮอร์แองจินา (Herpangina) ซึ่งเป็นโรคไวรัสในกลุ่มเดียวกันกับไวรัสโรคมือ เท้า ปากในเด็ก โดยเด็กบางรายอาจมีอาการชัก และมีตุ่มน้ำใสที่มือ เท้า หรือส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย

ควรไปพบแพทย์ทันทีหากเด็กอายุน้อยกว่า 6 เดือน หรือเมื่อเด็กไม่ยอมรับประทานน้ำหรืออาหารเพราะอาจทําให้ร่างกายขาดน้ำได้ หากมีอาการนานกว่า 10 วันควรปรึกษาแพทย์

การรักษาโรคมือ เท้า ปาก

ส่วนใหญ่เป็นรักษาตามอาการ เนื่องจากเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสจึงไม่มียารักษาโดยตรง ซึ่งมักมีปัญหาเจ็บคอ กินได้น้อย แนะนำให้กินอาหารที่มีอุณหภูมิเย็น ๆ เพื่อให้กลืนง่าย บางครั้งอาจมีการใช้ยาชาเฉพาะที่ป้ายในปากแต่ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง ไม่ใช้มากเกินไป และบ่อยเกินไป เพราะมีอันตรายจากผลข้างเคียงของยาชาได้

การดูแลตนเองเมื่อเป็นโรคมือ เท้า ปาก

·     หลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้อื่น

·     รักษาความสะอาดของมือและสิ่งของที่สัมผัสบ่อย

·     รับประทานอาหารที่ย่อยง่ายและให้พลังงานสูงเพื่อฟื้นฟูร่างกาย

·     พักผ่อนอย่างเพียงพอและดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อน

การดูแลเด็กที่ป่วยเป็นโรคมือ เท้า ปาก

·     ให้เด็กพักผ่อนให้เพียงพอและไม่ควรให้ไปโรงเรียนจนกว่าจะหาย

·     ดูแลให้เด็กดื่มน้ำอย่างเพียงพอ

·     ให้เด็กกินอาหารที่ย่อยง่ายและนุ่ม

·     ให้ใช้ยาตามที่แพทย์แนะนำเพื่อลดอาการเจ็บปวดและไข้

วิธีการป้องกันโรคมือ เท้า ปาก

·     ล้างมือด้วยสบู่ก่อนรับประทานอาหารหรือเตรียมอาหาร ทําความสะอาดมือให้สะอาดหลังการจาม ไอ เปลี่ยนผ้าอ้อมเด็ก หรือใช้ห้องน้ำ

·     สอนวิธีการล้างมืออย่างถูกต้องให้กับเด็ก ๆ อธิบายและเตือนว่าไม่ควรเอานิ้ว ของเล่น หรือวัตถุอื่น ๆ เข้าปาก

·     ดูแลความสะอาดของน้ำดื่มและอาหาร

·     หลีกเลี่ยงการใช้สิ่งของร่วมกับผู้อื่น เช่น แก้วน้ำ

·     ไม่พาเด็กไปในสถานที่แออัด เช่น สนามเด็กเล่น ห้างสรรพสินค้า โดยเฉพาะในช่วงที่มีการระบาดของโรค

·     ทําความสะอาดของเล่น และพื้นผิวสัมผัสร่วมที่คนใช้บ่อย ๆ เช่น ลูกบิดประตู

·     หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับผู้ป่วยโดยตรง งดไปสถานรับเลี้ยงเด็กหากลูกป่วย

·     หากเด็กที่ป่วย ควรหยุดเรียน และพักรักษาให้หายป่วยเสียก่อน เพื่อป้องกันไม่ให้ไปแพร่เชื้อยังเด็กคนอื่น ๆ และผู้ปกครองต้องรีบแจ้งให้ทางโรงเรียนทราบ และที่สำคัญต้องหมั่นสังเกตอาการของบุตรหลาน หากพบว่ามีอาการผิดปกติ ควรพาเด็กมาพบแพทย์โดยเร็ว

โปรแกรมวัคซีนป้องกันโรคมือ เท้า ปาก ชนิดรุนแรงจากเชื้อไวรัส EV71

วัคซีนป้องกันโรคมือ เท้า ปาก EV71 (EntroVac) ช่วยป้องกันเชื้อเอนเทอโรไวรัส 71 ที่เป็นสาเหตุหลักของอาการรุนแรงและเสี่ยงต่อการเสียชีวิต เช่น มีอาการทางสมอง กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ อาจทำให้ผู้ป่วยมีอาการรุนแรงและมีภาวะสมองอักเสบได้ ซึ่งเหมาะสำหรับเด็กอายุ 6 เดือน – 5 ปี และควรได้รับวัคซีน 2 เข็ม โดยเว้นระยะห่างจากเข็มแรก 1 เดือน

·     ประสิทธิภาพในการป้องกันโรคมือเท้าปากที่มาจากการติดเชื้อ EV71 ได้ 97.3%

·     ประสิทธิภาพการป้องกันโรคมือเท้าปากจากเชื้อ EV71 ที่ต้องรักษาในโรงพยาบาล 88.0%

·     ประสิทธิภาพการป้องกันโรคมือเท้าปากรุนแรงจากเชื้อ EV71 ได้ 100%

อาการไม่พึงประสงค์ที่อาจพบได้หลังรับวัคซีน ได้แก่ อาการปวด บวม แดง และคัน บริเวณที่ฉีด มีไข้ คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว และปวดศีรษะ