“Mouth Spray” หรือสเปรย์พ่นคอ

สรรพคุณของสเปรย์พ่นคอ

1.     ช่วยให้ชุ่มคอ บรรเทาอาการไอจากการระคายคอ คอแห้ง ทั้งอาจช่วยให้เสมหะสามารถถูกขับออกมาได้ง่ายขึ้น

2.     ออกฤทธิ์เป็นแอนตี้เซพติก (antiseptics) สามารทำลายหรือยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ เช่น เชื้อแบคทีเรีย, เชื้อไวรัส, ยีสต์ หรือโปรโตซัวได้

3.     บางตัวมีตัวยาซึ่งออกฤทธิ์ต้านการอักเสบภายในลำคอและช่องปากได้

4.     บางตัวมีตัวยาซึ่งออกฤทธิ์บรรเทาอาการเจ็บคอ ช่วยลดอาการปวดในช่องปากและลำคอได้

สเปรย์หรือยาพ่นคอสามารถแบ่งได้เป็นกี่กลุ่ม

1 .สเปรย์พ่นคอที่มีตัวยาแผนปัจจุบัน แบ่งเป็น 2 กลุ่มย่อย ได้แก่ กลุ่มที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ช่วยบรรเทาอาการเจ็บคอ และกลุ่มที่มีฤทธิ์เป็นแอนตี้เซพติก (antiseptics)

กลุ่มที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ช่วยบรรเทาอาการเจ็บคอ

-       เมทิลซาลิไซเลต (Methyl Salicylate) เป็นตัวยาที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบและลดปวดได้ในระดับหนึ่ง ตัวอย่าง ยาพ่นคอที่มีส่วนผสมของยาตัวนี้ คือ คามิลโลซาน เอ็ม (Kamillosan-M), เฟลมโมมายล์ เม้าท์ สเปรย์ (Flemomile Mouth Spray), เฮอร์เบิ้ล เรสคิว สเปรย์ ตรางู (SNAKE BRAND HERBAL RESCUE SPRAY) เป็นต้น

-       เบนไซดามีน (Benzydamine) จัดอยู่ในกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) มีฤทธิ์แก้ปวดและลดการอักเสบ แต่ไม่มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อโรคเหมือนยาปฏิชีวนะ สามารถใช้ร่วมกับยาปฏิชีวนะเพื่อเสริมฤทธิ์ในการรักษาได้ เพื่อลดอาการปวด บวม อักเสบ ตัวอย่างยาพ่นคอที่มีส่วนผสมของยาเบนไซดามีน (Benzydamine) คือ ดิฟแฟลม ฟอร์ท (Difflam Forte) มีความแรง 0.3% แนะนำใช้ในเด็กอายุมากกว่า 6 ปีขึ้นไป ส่วนดีโทรท สเปรย์ (D Throat Spray) จะมี 2 ความแรงคือ 0.3 % และความแรง 0.15 % สำหรับใช้ในเด็กอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป ซึ่งยาเบนไซดามีน นี้พบใน ยาอมแก้เจ็บคอ บางยี่ห้อด้วยเช่นกัน

-       เฟลอบิโพรเฟน (Flurbiprofen) จัดอยู่ในกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) เช่นเดียวกับเบนไซดามีน ออกฤทธิ์ต้านอักเสบและบรรเทาอาการปวดด้วย ตัวอย่างยาพ่นคอที่มีส่วนผสมของยาตัวนี้ คือ Strepsils Maxpro Direct ซึ่งยาเฟลอบิโพรเฟน นี้พบในยาอมแก้เจ็บคอ Strepsils Maxpro ด้วยเช่นกัน

ดังนั้น กรณีที่มีอาการเจ็บคอ ไม่ว่าจะเป็นต่อมทอนซิลอักเสบ หรือมีแผลในช่องปากแล้วรู้สึกเจ็บมาก ๆ สเปรย์พ่นคอที่มีตัวยา NSAIDs จึงนับเป็นตัวช่วยในการบรรเทาอาการเจ็บ ลดปวดได้ดีเลยทีเดียว

กลุ่มที่มีฤทธิ์เป็นแอนตี้เซพติก (antiseptics)

โพวิโดนไอโอดีน (Povidone iodine) ออกฤทธิ์ยับยั้งจุลินทรีย์ในช่องปากและลำคอแล้ว ยังสามารถลดการอักเสบได้อีกด้วย ตัวอย่างยาพ่นคอที่มีโพวิโดนไอโอดีน คือ เบตาดีน โทรต สเปรย์ (Betadine Throat Spray)

สเปรย์พ่นคอที่มีตัวยาโพวิโดน ไอโอดีน มีคุณสมบัติเป็นเพียงแอนตี้เซพติก ช่วยลดการอักเสบในช่องปากและ ลำคอ แผลในปาก และระงับกลิ่นปากเท่านั้น ไม่สามารถฆ่าเชื้อไวรัสโควิด-19 ได้

“ผลิตภัณฑ์ในกลุ่มนี้จะขึ้นทะเบียนเป็นยา ดังนั้นก่อนใช้ยาควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้ง โดยเฉพาะหากเป็นหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร ผู้ที่มีประวัติเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือเป็นไข้เลือดออก เหล่านี้ควรหลีกเลี่ยงหรือหากจำเป็นต้องใช้ควรอยู่ในความดูแลของแพทย์หรือเภสัชกรเท่านั้น”

2. สเปรย์พ่นคอไม่มีตัวยาแผนปัจจุบัน

จะเป็นสารสกัดจากธรรมชาติ ได้แก่

-       สารสกัดโพรโพลิส (Propolis Extract) เป็นสารสกัดที่ได้จากรังผึ้ง มีสารประกอบมากกว่า 300 ชนิด ส่วนใหญ่เป็นฟลาโวนอยด์ โพรโพลิสมีฤทธิ์ต้านการอักเสบ และเป็นแอนตี้เซพติก ทำลายและยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัสและเชื้อราได้ ตัวอย่างของผลิตภัณฑ์ที่มีสารสกัดโพรโพลิส (Propolis Extract) เช่น โพรโพลิซ พลัส เอ็กเฮิร์บ (Propoliz Plus Extherb), ), เฮอร์เบิ้ล เรสคิว สเปรย์ ตรางู (SNAKE BRAND HERBAL RESCUE SPRAY), เฟลมโมมายล์ เม้าท์ สเปรย์ (Flemomile Mouth Spray), ดิฟฟลิส เฮอร์เบิ้ล เมาท์ สเปรย์ (Difflis Herbal Mouth Spray) เป็นต้น

ข้อควรระวังของสเปรย์หรือยาพ่นคอที่มีส่วนผสมของสารสกัดโพรโพลิส อาจก่อให้เกิดการแพ้ในผู้ที่มีประวัติแพ้เกสรดอกไม้ น้ำผึ้ง หรือผลิตภัณฑ์จากผึ้ง จึงควรหลีกเลี่ยงในบุคคลดังกล่าว

-       สารสกัดคาโมมายล์ (Chamomile Extract) เป็นสารสกัดที่ได้จากดอกคาโมมายล์ มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ และเป็นแอนตี้เซพติก ทำลายและยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัสและเชื้อราได้ ตัวอย่างของผลิตภัฑณ์ที่มีสารสกัดคาโมมายล์ (Chamomile Extract) เช่น คามิลโลซาน เอ็ม (Kamillosan M), เฮอร์เบิ้ล เรสคิว สเปรย์ ตรางู (Snake Brand Herbal Rescure Spray), เฟลมโมมายล์ เม้าท์ สเปรย์ (Flemomile Mouth Spray) เป็นต้น

-       น้ำมันหอมระเหย (essential oil) ต่าง ๆ เช่น น้ำมันเปปเปอร์มินต์ หรือ น้ำมันสะระแหน่ (Peppermint Oil / Mentha Piperita Oil),น้ำมันยูคาลิปตัส (Eucalyptus Oil),น้ำมันกานพลู (Clove Oil), น้ำมันสเปียร์มินต์ (Spearmint Oil) เป็นต้น ส่วนใหญ่ที่นำมาใช้นอกจากจะช่วยให้กลิ่นของผลิตภัณฑ์ดีขึ้นแล้ว น้ำมันหอมระเหยยังช่วยให้ลมหายใจสดชื่น ทำให้ทางเดินหายใจและลำคอชุ่มชื้น ทั้งมีฤทธิ์ต้านการอักเสบและเป็นแอนตี้เซพติกได้อีกด้วย ซึ่งแต่ละตัวอาจมีสรรพคุณปลีกย่อยแตกต่างกันออกไป ผลิตภัณฑ์สเปรย์พ่นคอที่มีส่วนผสมจากสารสกัดธรรมชาติแทบทุกยี่ห้อจะมีน้ำมันหอมระเหยเป็นส่วนประกอบ

ควรเลือกสเปรย์พ่นคอแบบใดจึงจะเหมาะกับอาการไอหรือเจ็บคอ

1.     เจ็บคอมาก ควรเลือก สเปรย์ที่มีตัวยากลุ่ม NSAIDs เช่น เบนไซดามีน (Benzydamine) หรือ เฟลอบิโพรเฟน (Flurbiprofen) หรือหากอาการเจ็บไม่มากอาจใช้สเปรย์หรือยาพ่นที่มีตัวยา เมทิลซาลิไซเลต (Methyl Salicylate) ผสมอยู่ก็ได้

2.     ไอและมีการระคายคอ ควรเลือกสเปรย์ที่ช่วยให้ชุ่มคอ เช่น มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยต่าง ๆ

หากใช้สเปรย์ที่มีฤทธิ์เป็นแอนตี้เซพติกแล้ว ยังต้องรับประทานยาฆ่าเชื้อหรือยาปฏิชีวนะหรือไม่

หากอาการทางช่องปากและลำคอมีสาเหตุจากการติดเชื้อแบคทีเรีย การรักษาหลักจำเป็นต้องใช้ ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อ เพื่อกำจัดเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุ เช่น เจ็บคอ เป็น ต่อมทอนซิลอักเสบ ซึ่งสาเหตุครั้งนี้เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียกลุ่มสเตร็ปโตคอกคัส จำเป็นต้องใช้ยาฆ่าเชื้อแบบรับประทาน เช่น Amoxicillin ในการรักษา มิเช่นนั้นอาการหรือโรคดังกล่าวก็จะไม่หาย กรณีนี้ยาพ่นหรือสเปรย์พ่นคอจะไม่ใช่ยาหลักเป็นแค่ยาเสริมช่วยบรรเทาอาการให้น้อยลงเท่านั้น

หากอาการทางช่องปากและลำคอมีสาเหตุจากการติดเชื้อไวรัสทั่วไป เช่น เป็นหวัด เจ็บคอจากเชื้อไวรัส สามารถใช้แค่สเปรย์พ่นคอที่มีฤทธิ์แอนตี้เซพติก เช่น ยาพ่นโพรโพลิส หรือ ยาพ่นคามิโลซานเอ็ม เพียงอย่างเดียว ไม่จำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อแบบรับประทานร่วมด้วย

หากแพ้ยาไอบูโพรเฟนสามารถใช้ยาสเปรย์หรือยาพ่นคอเพื่อบรรเทาอาการเจ็บคอได้หรือไม่

ยาไอบูโพรเฟน(ibuprofen) เป็นยาที่อยู่ในกลุ่มเอ็นเสด(NSAIDs) ดังนั้นหากคนไข้มีประวัติแพ้ยาตัวนี้ ก็อาจมีความเป็นไปได้ที่จะแพ้ยาตัวอื่นที่อยู่ในกลุ่มเดียวกัน ดังนั้น จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาพ่นหรือสเปรย์พ่นคอที่มีส่วนผสมตัวยากลุ่ม NSAIDs เช่น เบนไซดามีน (Benzydamine) หรือ เฟลอบิโพรเฟน (Flurbiprofen)